Narcisme en hooggevoeligheid: de verborgen pijn



Inleiding

Stel je voor: je bent hooggevoelig (HSP'er), je voelt alles dieper, je bent empathisch en zorgzaam. Dan komt er iemand (man of vrouw) in je leven die aanvoelt als de perfecte partner, je ridder op het witte paard.

Iemand die jouw gevoeligheid lijkt te begrijpen, die je het gevoel geeft bijzonder te zijn. Wat je niet weet is dat je eigenlijk bent uitgekozen op je gevoeligheid. Je gevoeligheid werd niet per ongeluk opgemerkt, maar strategisch herkend als de perfecte bron voor wat deze persoon van je wil gebruiken.

In dit artikel leg ik je graag uit waarom HSP'ers zo vaak het doelwit worden van mensen met een narcistische persoonlijkheid (vaak afgekort als narcist), en waarom dit bijna altijd leidt tot diepgaand trauma. Het is geen toeval, het is geen pech -- het is een patroon dat je kunt leren herkennen.

Allereerst kun je er niets aan doen dat deze situatie is ontstaan, en laat ik maar meteen heel duidelijk hierover zijn: het gaat zeker niet vanzelf over. 

Het trauma dat vaak ontstaat, doet je hopen dat het beter zal gaan door afstand te nemen en de persoon of personen te vermijden.

Dit leek in eerste instantie wel wat te helpen, maar snel word je je ervan bewust dat de narcistische persoonlijkheid erin is geslaagd om bij je binnen te dringen en als het ware onderhuids is gaan zitten. Dit leidt vaak tot vastzittende reactiepatronen in het heden (vanuit het verleden).

Ontbreken van oprechte excuses

“Sorry” zeggen of excuses aanbieden voor eigen gedrag komt niet voor in de woordenschat van deze persoonlijkheden. Als men soms vanuit een verplichting dit moet doen, komt het zo kunstmatig over dat er van een oprecht excuus geen enkele sprake is. Het heeft dan ook nooit het bedoelde effect van oprecht sorry zeggen.

Er is namelijk nooit iets mis met de persoon met een narcistische persoonlijkheid, maar ze kunnen de hele wereld wijsmaken dat er wel iets mis is met de ander (bijvoorbeeld partner, ex-partner, zoon, dochter, werknemer, collega). Met hun charme en flamboyante verschijning pakken ze bijna iedereen in.

Toekomst vervalser

Deze persoon is een pathologische leugenaar, maar misschien veel belangrijker om je te realiseren is de manier waarop deze dit doet -- de manier waarop is het best te omschrijven als het vervalsen van de toekomst.

Dit wil zeggen dat men weliswaar praat over een toekomst samen, maar er is helemaal niets wat met samen te maken heeft. Wat de narcist bedoelt heeft hier rechtstreeks te maken met wat hij of zij op dat moment zelf van iemand anders wil.

Deze pathologische en aangeboren manier om de toekomst te vervalsen is niet alleen gevoelsmatig zeer verwarrend, maar ook nog eens giftig (toxisch) voor lichaam, ziel en geest.

Bagatelliseren en kleineren

Het gaat degene met een narcistische persoonlijkheid er eigenlijk alleen om dat de verwachtingen van de ander afgezwakt worden en daarmee alles wat de ander wil/wenst gebagatelliseerd wordt.

Hierdoor wordt de ander continu gekleineerd. Dat dit in de meeste gevallen niet leidt tot het spoedig verbreken van de relatie komt door de manipulatieve manier waarop iemand met een narcistische persoonlijkheid de hartverlangens van de ander weet te bespelen en later volledig te breken.

Strategische manipulatie

Kort na het kennismaken met deze persoon ontstaan er gevoelens die we allemaal willen ervaren in ons leven. De ridder of kasteelvrouw op het spreekwoordelijke witte paard die iets met je wil -- het is dus echt mogelijk?

Dat men daarna meegesleept wordt door iemand met een narcistische persoonlijkheid heeft niets met intelligentie en/of zwakte te maken. De narcist, die van het hierboven beschreven goede kennis heeft, zet alle acties bewust en strategisch in -- altijd met een bedekte bedoeling.

Alles is erop gericht dat degene met een narcistische persoonlijkheid in de relatie alles krijgt wat hij of zij op dat moment wil -- het gaat namelijk nooit om de ander en nogmaals “samen” heeft totaal geen betekenis voor de narcist.

Uitdaging voor hulpverleners

Deze situatie leidt zeer vaak bij ouders tot (echt)scheiding en er ontstaat hierna bijzonder vaak een spel geleid door de narcist, een spel dat ouderverstoting heet.

Vanwege de slinkse wijze waarop de narcistische persoonlijkheid handelt en vooral ook richting de buitenwereld is het herkennen van de aard van het misbruik bijzonder uitdagend -- voor de persoon die misbruikt wordt, maar ook voor de vele onwetende hulpverleners.

Veel hulpverleners zijn helaas (te) onbekend met de kenmerken en de uitwerking van iemand met een narcistische persoonlijkheid -- hierdoor kunnen deze mensen de ultieme controle op de buitenwereld uitoefenen, waarbij er zelfs voor de hulpverlener op overtuigende wijze de indruk wordt gewekt dat alles heel goed georganiseerd is en dat het niet degene met de narcistische persoonlijkheid betreft, maar de ander.

De HSP'er als doelwit

Een narcist heeft een bijna bovennatuurlijke gave, een soort radar voor gevoeligheid en hierdoor om HSP'ers te herkennen. Net zoals een roofvogel zijn prooi spot vanuit de lucht, kan een narcist gevoeligheid, empathie en zorgzaamheid identificeren vanaf het eerste moment van ontmoeting. Maar waarom nu juist HSP'ers?

HSP'ers beschikken over eigenschappen die narcisten nodig hebben in hun spel van manipulatie:

• Diepe empathie -- je voelt wat anderen voelen en je bent altijd bereid om anderen te helpen.
• Een natuurlijk zorgzaam instinct -- je zorgt automatisch voor anderen.
• Hoge gevoeligheid voor sfeer -- je merkt subtiele veranderingen op en past je aan.
• Sterke behoefte aan harmonie -- je wilt conflicten vermijden.
• Loyaliteit en toewijding -- als je iemand vertrouwt, geef je je volledig.
• Neiging tot zelfkritiek -- je vraagt jezelf als eerste altijd af wat je fout doet nadat een situatie is geëscaleerd.

Hoewel het niet zo is dat alle HSP'ers even kwetsbaar zijn voor narcistisch misbruik -- de meesten helaas wel. Er bestaat uit recent onderzoek een onderscheid tussen de zogenaamde “Confident Sensitivity Group”, een groep die gemiddelde niveaus van neuroticisme en hogere extraversie vertoont, waardoor ze minder kwetsbaar kunnen zijn voor manipulatie door de narcist.

Anderen, de zogenaamde “Vulnerable Sensitivity Group”, tonen juist de typische patronen van hoog neuroticisme en lage extraversie die hen veel meer vatbaar maken voor uitbuiting en manipulatie door de narcist.

Daarnaast kan hooggevoeligheid soms ook samengaan met narcistische trekken als beschermingsmechanisme en door conditionering (bijvoorbeeld door een of meerdere narcistische ouders).

Dit betekent dat de relatie tussen HSP'er zijn en narcistisch misbruik vaak ingewikkelder is dan een eenvoudige “roofdier -- prooi” dynamiek. Je individuele persoonlijkheid, levensgeschiedenis en omstandigheden bepalen mede hierin hoe kwetsbaar je bent.

In eerste instantie wil men zelfs na kennis genomen te hebben van documentatie over narcisme nog steeds liever de (ex-)partner goedpraten. Dit gebeurt zeker naar anderen toe, want het valt toch nog wel mee en zo erg kan het toch niet zijn? Of toch wel?

Case Study: Emma's verhaal – herkenning, erkenning en herstel

Emma (41) kwam bij me nadat haar huwelijk van 12 jaar was geëindigd. Als hooggevoelige moeder van twee kinderen had ze jaren gedacht dat zij het probleem was in haar relatie.

De perfecte start

“In het begin was Marc alles wat ik zocht”, vertelt Emma. “Hij luisterde echt naar me, waardeerde mijn gevoeligheid en zei dat hij nog nooit iemand had ontmoet die zo diep en oprecht kon voelen. Na jaren waarin anderen me 'te gevoelig' noemden, voelde het alsof ik eindelijk thuiskwam.”

Marc bombardeerde Emma met aandacht. Hij stuurde haast dagelijks bloemen naar haar werk, schreef poëtische berichten en sprak binnen drie weken al over trouwen. “Iedereen zei dat het te snel ging, maar het voelde zo natuurlijk. Hij zei dat echte liefde geen tijd nodig heeft om zich te bewijzen.”

De geleidelijke verandering

Na zes maanden samenwonen begon de dynamiek te verschuiven. Marcs complimenten over Emma's gevoeligheid veranderden in kritiek. “Je reageert weer overdreven”, werd zijn standaardzin. Haar vriendschappen werden subtiel ondermijnd: “Ze begrijpen je niet zoals ik. Ze maken je onzeker.”

“Ik begon te twijfelen aan mezelf”, herinnert Emma zich. “Als ik me gekwetst voelde door zijn opmerkingen, zei hij dat ik het me inbeeldde. Mijn eigen waarneming werd constant in twijfel getrokken.”

De escalatie

Na hun huwelijk werd Marcs gedrag extremer. Hij controleerde Emma's tijd, haar telefoon en haar communicatie. Hij isoleerde haar van familie en vrienden, en gebruikte haar empathie tegen haar. “Als je echt van me houdt, dan zou je niet zo reageren,” was zijn favoriete manipulatietechniek.

Emma's gezondheid begon achteruit te gaan. Ze ontwikkelde slaapproblemen, chronische spanning en verloor het vertrouwen in haar eigen gevoel -- haar grootste kracht als HSP'er.

Het keerpunt

“Het moment van ontwaken kwam toen mijn dochter van 8 begon te zeggen dat ze bang was voor papa’s boosheid”, vertelt Emma. “Ik realiseerde me dat ik mijn kinderen liet opgroeien in dezelfde verwarring die ik zelf ervaarde.”

Met steun van Tijdloos Coachen en gespecialiseerde coaching en ondersteuning begon Emma het patroon te herkennen. “Ik ontdekte dat mijn gevoeligheid niet het probleem was -- het was strategisch uitgebuit.”

Het herstelproces

Emma's herstel gebeurde in fasen. Eerst werkte ze aan het herstellen van lichamelijke en emotionele veiligheid. Door Logosynthese® kon ze de vastzittende energie van trauma transformeren zonder jarenlang over het verleden hoeven te praten (geen ‘archeologie’).

“Het was alsof ik weer contact kreeg met wie ik werkelijk was”, beschrijft Emma. “Mijn gevoeligheid kwam terug als een kracht in plaats van een kwetsbaarheid.”

Waar Emma nu staat

Twee jaar later leidt Emma haar eigen leven. Ze heeft een nieuwe relatie met iemand die haar hooggevoeligheid waardeert zonder deze uit te buiten. “Ik vertrouw weer op mijn intuïtie. Ik weet nu wat gezonde liefde is -- en wat het niet is.” “Wat mijn grenzen zijn en die van een ander.”

Emma's verhaal illustreert hoe belangrijk vroege herkenning is en hoe transformatie mogelijk is met de juiste ondersteuning.

Zelfonderzoek – ben je slachtoffer van narcistisch misbruik?

Beantwoord elke vraag met JA of NEE. Tel aan het einde je JA-antwoorden op.

Relationele patronen

1. Ontwikkelde je relatie zich buitengewoon snel (praten over een toekomst samen binnen weken)?

2. Voel je je vaak verward over wat er werkelijk gebeurde in conflicten?

3. Twijfel je regelmatig aan je eigen geheugen of waarneming?

4. Voel je je geïsoleerd geraakt van vrienden en familie sinds deze relatie?

5. Excuseert je partner zich nooit oprecht voor pijnlijk gedrag (‘sorry’ bestaat niet)?

Emotionele impact

6. Voel je je emotioneel uitgeput en verward na interacties?

7. Ben je je eigen mening kwijt over belangrijke zaken?

8. Voel je je schuldig over dingen die vroeger normaal voor je waren?

9. Ben je gestopt met activiteiten die je vroeger plezier gaven?

10. Heb je het gevoel dat je voortdurend moet “bewijzen” dat je de liefde waard bent?

Gedragsveranderingen bij jezelf

11. Probeer je constant iedereen tevreden te stellen (people-pleasen)?

12. Ben je hyper waakzaam geworden voor sfeerveranderingen?

13. Onderdruk je je eigen behoeften om conflicten te vermijden?

14. Voel je je schuldig wanneer je tijd voor jezelf neemt?

15. Heb je moeite om beslissingen te nemen zonder de ander te raadplegen?

Lichamelijke verschijnselen

16. Heb je chronische spanning in je lichaam ontwikkeld?

17. Ervaar je slaapproblemen?

18. Heb je concentratieproblemen die er vroeger niet waren?

19. Voel je je vaak duizelig, misselijk of angstig zonder duidelijke reden?

20. Ben je vaker ziek geworden sinds deze relatie?

Patroonherkenning

21. Worden je grenzen herhaaldelijk niet gerespecteerd?

22. Gebruikt je partner je gevoeligheid tegen je (“je bent te gevoelig”)?

23. Draait elk conflict uiteindelijk om wat jij fout doet?

24. Voel je je alsof je in een emotionele achtbaan zit?

25. Lijkt je partner twee verschillende personen te zijn?

Uitslag:

 0-5 JA – lage kans op narcistisch misbruik. Mogelijk normale relatieconflicten.

 6-10 JA – matige kans. Verhoogde aandacht voor patronen is raadzaam.

 11-15 JA – hoge kans op emotioneel misbruik. Zoek gespecialiseerde professionele coaching en ondersteuning.

 16-20 JA – zeer hoge kans op narcistisch misbruik. Dringend gespecialiseerde professionele coaching en ondersteuning nodig.

 21-25 JA – ernstige situatie. Zoek onmiddellijk hulp van een gespecialiseerde professionele coach.

Deze test is met nadruk geen medische diagnose, maar een eerste oriëntatie.

Het proces van manipulatie

In het begin lijkt alles perfect, het lijkt werkelijk op de ridder op het witte paard. De narcist speelt de rol van je droompartner met een precisie die adembenemend is. Hij of zij:

• Luistert naar al je verhalen met intense aandacht -- alsof hij of zij werkelijk in je geïnteresseerd is.
• Lijkt je gevoeligheid te waarderen in plaats van te bekritiseren -- lijkt zich hierbij soms zelfs op dezelfde frequentie te begeven.
• Geeft je het gevoel dat je eindelijk gezien, gehoord en begrepen wordt.
• Belooft je een toekomst samen waarin je gevoeligheid een kracht is, geen zwakte.
• Bombardeert je met complimenten die je met een ongekende precisie raken en die je laten horen en je een gevoel geven wat je altijd al hebt willen ervaren. Dit zogenaamde love-bombing* kent geen grenzen.

Wat er werkelijk gebeurt: de narcist verzamelt informatie over jou, hij of zij is als het ware zijn manipulatie web aan het bouwen. Elke kwetsbaarheid die je deelt, elke droom die je vertelt, elke angst die je aan hem of haar toevertrouwt -- het wordt allemaal opgeslagen als manipulatiegereedschap voor eigen gebruik.

* Love bombing is een term voor een manipulatietechniek waarin iemand overladen wordt met complimenten, aandacht en liefde, vaak om controle of afhankelijkheid te creëren. In het Nederlands wordt 'love bombing' steeds vaker gebruikt om dit patroon van emotionele beïnvloeding te beschrijven, zowel in relaties als bij sektes.

Het gaat de narcist trouwens niet om het publiek van de opvoering van het toneelstuk dat men speelt, maar om de manipulatieve controle over de hoofdrol HSP'er als tegenspeler, die hen de ruimte en daardoor de manipulatieve controle geeft.

Achter het masker van autonomie van de narcist ligt angst, afhankelijkheid, leegte, een zeer laag gevoel van eigenwaarde en misbruik op de loer. Ze zijn hiervoor altijd op zoek naar aandacht en bevestiging en manipuleren zo anderen om al hun doelen te bereiken.

Iemand met een narcistische persoonlijkheid heeft onmiskenbaar professionele hulp nodig. Helaas komt het in de praktijk slechts zelden voor dat deze hulp daadwerkelijk gezocht of aanvaard wordt. Het ontbreekt doorgaans aan volwassen reflectie, wat de mogelijkheid op inzicht en bewustwording vrijwel uitsluit.

Gevangen in het web

Als HSP'er kun je helaas niet ontsnappen aan de mechanica van controle van de narcist. Tegen de tijd dat je doorhebt wat er gebeurt, zit je al gevangen in een onzichtbare gevangenis en een web van manipulatie dat zo subtiel is geweven dat je sterk aan jezelf begint te twijfelen.

Je gaat zelfs twijfelen aan je eigen waarneming. Er is in veel opzichten sprake van gaslighting*. Zie ik het wel goed, heb ik het wel goed gehoord? Dit is geen zwakte van jou -- het is het resultaat van een systematisch proces:

De geleidelijke erosie van je grenzen

• Kleine ongewenste grensoverschrijdingen en met name de ongewenste lichamelijke grensoverschrijdingen worden weggewuifd als “grapjes”, “je vindt het wel fijn” en “daar kun je toch wel tegen hè?”
• Jouw gevoeligheid wordt sterk tegen je gebruikt: “Je bent te gevoelig” wordt omgezet in het nieuwe: “stop toch eens met zeuren.”
• Je natuurlijke empathie wordt volledig uitgebuit: “Als je echt van me hield, dan zou je...” of “Als je echt zo gevoelig was dan zou je niet zo tegen mij doen.”

De vervorming van je werkelijkheid

• Wat je ziet en voelt, wordt volledig in twijfel getrokken.
• Jouw emoties worden gelabeld als “overdreven” of “dramatisch”.
• Je begint jezelf af te vragen of je wel goed bij je hoofd bent.

De isolatie van je sociale steun

• Vrienden worden subtiel zwart gemaakt.
• Familie wordt voorgesteld als “mensen die je niet begrijpen.”
• Je wordt aangemoedigd om minder tijd door te brengen met de mensen die je (sociaal) ondersteunen.

* Gaslighting is een slimme manier waarop de narcist je aan jezelf laat twijfelen over wat je voelt, ziet of meemaakt. Stel je voor dat je telkens iets vervelends gebeurt, maar steeds te horen krijgt dat het 'niet zo erg was', dat je 'te gevoelig bent', of zelfs dat het helemaal niet gebeurd is. Je gaat steeds meer twijfelen aan je eigen geheugen en gevoel, tot je uiteindelijk niet meer zeker weet wat waar is. Het is alsof de ander voortdurend het licht in de kamer een beetje dimt en jij jezelf steeds meer in het donker terugvindt -- tot je het lichtknopje niet meer vertrouwt. Zo krijgt de ander steeds meer controle, terwijl je steeds meer het contact met je eigen waarneming en kracht verliest. En, dat is precies de bedoeling van de narcist met jou, HSP'er, als zijn of haar slachtoffer.

Het allerergst is nog wel dat vele HSP'ers (vrouwen en mannen) jaren blijven worstelen in hun relatie omdat men telkens weer de vraag stelt: “Ja, maar is hij of zij wel een narcist?” Wanneer men er, zoals ik vaak in de praktijk zie, uiteindelijk achter komt, lijkt alles erop dat men aan het ontwaken is uit een hele verschrikkelijke en boze droom.

Waarom ontsnappen zo moeilijk is

Je zou toch denken: je moet gewoon weglopen. Maar waarom kun je dit dan niet als HSP'er?

Emotionele verstrengeling

Allereerst krijg je te maken met een zeer ingewikkelde en niet bewuste vorm van emotionele verstrengeling. Als HSP'er voel je de pijn van de ander zo intens dat je denkt dat je de ander kunt helpen, zelf kunt helen, kunt redden.

De narcist speelt hier handig op in door af en toe een soort van kwetsbaarheid te tonen -- net genoeg om je hoop te voeden dat er inderdaad sprake is van mogelijke hulpverlening door jou.

Trauma bonding

Daarnaast ontstaat er een proces wat ook wel trauma bonding genoemd wordt. Door de cyclus van liefde en pijn, aandacht en verwaarlozing, ontstaat er een soort van chemische verslaving in je brein. Je lichaam produceert stress- en gelukshormonen in een chaotisch ritme dat verslavend voor je werkt.

Uitputting

Door het jezelf constant te moeten bewijzen dat je de liefde waard bent, raak je volledig uitgeput. Je krijgt te maken met een lichamelijke en geestelijke uitputting die helder denken onmogelijk maakt, waardoor ontsnappen uit de situatie ook steeds moeilijker wordt.

De sporen die achterblijven

Het trauma* wat ontstaat, is meer dan emotionele pijn. Langdurige blootstelling aan narcistisch misbruik laat, zeker wanneer je HSP'er bent, diepe sporen achter die veel verder gaan dan “een beetje verdrietig zijn over een verbroken relatie.” De sporen uit het verleden, uit een of meerdere relaties met een narcistische partner, gaan je leven in het hier-en-nu bepalen. Het trauma dat ontstaat, gaat verder dan alleen emotionele pijn.

* In mijn praktijk gebruik ik het woord 'trauma' om te verwijzen naar ingrijpende, of belemmerende ervaringen uit het verleden, niet als medische diagnose. Dit kan variëren van eenmalige heftige gebeurtenissen tot herhaalde ervaringen uit het verleden. Mijn begeleiding richt zich op het herkennen, erkennen en loslaten van patronen die je belemmeren, met blijvende aandacht voor jouw grenzen en veiligheid.

De omvang van het misbruik

Narcistisch misbruik is geen zeldzaam fenomeen. Recent onderzoek toont aan dat:

• 78% van slachtoffers van narcistisch misbruik ontwikkelt angstverschijnselen.
• Trauma bonding komt voor bij ongeveer 55% van de slachtoffers van emotioneel misbruik.
• HSP'ers ervaren significant meer emotionele eenzaamheid dan de algemene bevolking, wat hen extra kwetsbaar kan maken.

Deze cijfers onderstrepen dat wat je meemaakt geen uitzondering is, maar een herkenbaar patroon met voorspelbare gevolgen dat door professionele coaches en begeleiders wordt erkend en begrepen.

Het verlies van verbinding met je Oorspronkelijke Zelf (verwijderd van je Essentie en daarmee van je gevoel):

• Je weet niet meer wat je eigen mening is -- je eigen mening is weg.
• Je voelt niet meer wat jouw echte gevoelens zijn -- je bent als hooggevoelige persoon je gevoel kwijt. Je kunt niet meer vertrouwen op je eigen gevoel.
• Je vertrouwt je eigen waarneming niet meer -- je bent door het bovengenoemde gaslighting volledig je levenspad en de verbinding met je Oorspronkelijke Zelf* kwijt.

*Oorspronkelijke Zelf: wie je werkelijk bent zonder de maskers en aanpassingen die je hebt ontwikkeld om te overleven. Het Oorspronkelijke Zelf mag dan wel verdwenen zijn na langdurige blootstelling aan een narcist, maar weg is het niet en kapot ook niet -- wel is het vaak bedolven onder de bagage uit het verleden en eventuele angsten voor de toekomst.

Er ontstaan automatische en niet te controleren overlevingsreacties:

• Hyperwaakzaamheid -- constant scannen op gevaar in je omgeving. De talloze ongewenste lichamelijke grensoverschrijdingen hebben je meer dan bang gemaakt in het bijzijn van anderen.
• Emotionele verdoving -- je gaat jezelf beschermen tegen dat o zo belangrijke gevoel van je door niets meer te voelen.
• People pleasen -- je wordt volledig grenzeloos door trauma en je gaat automatisch proberen iedereen tevreden te stellen.
• Zelfkritiek -- je geeft jezelf constant de schuld van alles wat er misgaat in je leven.

Lichamelijke sporen:

• Chronische spanning in je lichaam.
• Slaapproblemen en uitputting.
• Concentratieproblemen.
• Angst- en overweldigende reacties.

Het ontwaken -- wanneer de mist optrekt

Voor veel HSP'ers is er een moment waarop de werkelijkheid plotseling helder wordt. Dit moment is niet te voorspellen en al zeker niet door mensen in je omgeving aan te geven, maar het voelt alsof je ontwaakt uit een grote nachtmerrie. 

Wanneer je uit deze slechte film ontwaakt en de mist optrekt, realiseer je je dat:

• Dit gedrag niet normaal is in een gezonde relatie, een relatie tussen gelijkwaardige volwassen personen.
• Je gevoeligheid als HSP'er is niet en nooit het probleem geweest, maar dit werd wel uitgebuit.
• Je niet gek bent -- je was het product van systematische manipulatie door iemand die liefde leek te geven, maar het dan ook weer terugpakte.
• De persoon van wie je dacht te houden eigenlijk nooit echt bestaan heeft.

Vroege waarschuwingssignalen herkennen -- preventie voor HSP'ers

Als HSP'er kun je jezelf beschermen door vroege signalen (rode vlaggen) van narcistisch gedrag te herkennen. Let op deze waarschuwingssignalen in nieuwe relaties:

Tempo van de relatie:

• De relatie ontwikkelt zich buitengewoon snel -- binnen weken praat de ander al over een gemeenschappelijke toekomst, over het leven samen en vooral ook voor altijd.
• Je voelt je overweldigd door de intensiteit van alles, maar dit wordt voorgesteld als echte liefde en de ware ontmoet hebben.
• Druk om snel belangrijke beslissingen te nemen (verhuizen en samenwonen, exclusiviteit (bepaalde vriendinnen/vrienden niet meer zien), financiële verplichtingen aan de narcist).

Gedragspatronen die opvallen:

• Excessieve behoefte aan bewondering: het constant uit zijn op je complimenten, bevestiging en erkenning.
• Gebrek aan empathie: je emoties worden geminimaliseerd of genegeerd.
• Gevoel van superioriteit: negatieve opmerkingen over anderen, met name ook over je familie/vriendinnen/vrienden, alsof hij of zij ver boven anderen verheven staat.
• Geen verantwoordelijkheid nemen: alles is altijd de schuld van anderen.
• Grensoverschrijdend gedrag: Jouw grenzen worden niet gerespecteerd, zelfs na duidelijke communicatie.

Specifieke waarschuwingssignalen (rode vlaggen) voor HSP'ers:

• Je gevoeligheid wordt eerst geprezen, maar later tegen je gebruikt (“je bent (veel) te gevoelig”).
• Je wordt geïsoleerd van familie/vriendinnen/vrienden met opmerkingen als “ik begrijp je beter dan zij”.
• Je natuurlijke empathie wordt uitgebuit (“als je echt van me houdt, dan...”).

Download hier de uitgebreide Tijdloos Coachen checklist met vroege waarschuwingssignalen om jezelf als HSP'er te beschermen tegen narcistisch gedrag.



Preventieve maatregelen:

• Neem de tijd om iemand te leren kennen -- echte liefde kent vooral geen haast.
• Behoud contact met je steunnetwerk, ook als een nieuwe partner daar bezwaar tegen heeft.
• Vertrouw op je intuïtie als HSP'er -- als iets niet klopt en niet goed voelt, onderzoek dan dat gevoel.
• Stel duidelijke grenzen vanaf het begin en observeer hoe deze worden gerespecteerd.

Vertrouw op je intuïtie als HSP'er. Als iets niet goed voelt, onderzoek dat gevoel. Echte liefde respecteert jouw grenzen en waardeert je gevoeligheid.

Pad van herstel

Dit ontwaken brengt vaak zowel opluchting als intense pijn met zich mee. Het pad van herstel en ook het pad van rouwverwerking wat dan begint, is rauw.

Het goede nieuws -- en dit is heel belangrijk voor je om te realiseren -- is dat trauma niet permanent hoeft te zijn. De sporen uit het verleden hoeven je heden niet te blijven bepalen. Automatische reacties die ontstonden om te overleven, kunnen met professionele coaching en begeleiding transformeren, zodat je van overleven weer naar leven kunt gaan.

De realiteit van herstel

Herstel van narcistisch misbruik verloopt niet in een rechte lijn. Dit is heel belangrijk om te begrijpen. Je herstelproces zal bestaan uit:

Fasen van herstel:

• Veiligheid en stabilisatie: Het creëren van lichamelijke en emotionele veiligheid (weg van de narcist).
• Traumaverwerking: Het verwerken van de pijnlijke herinneringen en ervaringen.
• Herintegratie: Het opbouwen van een nieuw leven en nieuwe relaties.

Wat je kunt verwachten:

• Goede dagen en slechte dagen: Herstel komt in golven
• Terugval is normaal: Een moeilijke dag betekent niet dat je geen vooruitgang boekt.
• Tijd varieert: het is jouw pad van herstel -- uniek en transformatie hierbij in jouw tempo.
• Verschillende verschijnselen: niet iedereen ontwikkelt dezelfde symptomen of heeft hetzelfde patroon van herstel na narcistisch misbruik.

Wat herstel uiteindelijk betekent:

• Niet dat het nooit is gebeurd.
• Wel dat het je leven niet langer beheerst.
• Dat je weer vertrouwt op je eigen waarneming.
• Dat je energie vanuit vrije keuze weer vrij kan stromen naar wat echt belangrijk voor je is.
• Dat je accepteert dat herstel een levenslang proces is met ups en downs.

Het is vooral belangrijk om geduldig met jezelf te zijn. Herstel is geen race, maar een pad van herstel waarbij zelfcompassie en zelfzorg heel belangrijk zijn.

De kracht van energiepsychologie

Herstel van narcistisch misbruik vraagt een benadering die verder gaat dan traditioneel praten over en cognitieve trucjes leren. Uit de praktijk blijkt dat veel conventionele benaderingen vaak slechts tijdelijke verlichting bieden en niet tot de kern van het probleem doordringen.

Waarom traditionele benaderingen tekort schieten:

• Cognitieve benaderingen werken voornamelijk op het mentale niveau, terwijl vanuit een kwantumfysica perspectief gezien dat alles energie is en trauma dus ook, er bij trauma sprake is van vastzittende energie die zich uit als blokkades.
• Praten over geeft vaak intellectuele begripsvorming, maar transformeert de vastzittende (bevroren) energie in de traumatische ervaringen niet.
• Symptoombestrijding in plaats van transformatie van de onderliggende energetische structuren.

Het integratieve Logosynthese® model -- een energiepsychologie benadering

Logosynthese®, ontwikkeld door dr. Willem Lammers, is een unieke vorm van energiepsychologie die met woorden de energetische structuren van trauma kan transformeren.

Logosynthese is een integratief systeem voor heling, ontwikkeling en oriëntatie. Integratief in deze context betekent dat het model meerdere dimensies van het menselijk bestaan omvat – fysiek, emotioneel, psychologisch en spiritueel - en deze met elkaar in verband brengt binnen een samenhangend kader.

Deze dimensies worden niet afzonderlijk behandeld, maar begrepen als op elkaar inwerkende aspecten van één energiesysteem in een dynamische balans tussen Essentie en de Matrix*. 

Hoewel Logosynthese rekening houdt met de hele persoon, vermijden we de term holistisch, omdat deze vaak vage of esoterische connotaties in zich draagt die niet overeenkomen met de precisie van het model:

• Fysiek – het lichaam is een biologische structuur die is ontworpen voor interactie met de omgeving. Het verwerkt zintuiglijke informatie om acties te sturen en in basisbehoeften te voorzien. 
• Emotioneel – emoties ondersteunen oriëntatie en aanpassing. Wanneer energie vastzit in bevroren reactiepatronen, kunnen emotionele reacties verstoord raken. Logosynthese herstelt de emotionele stroom door deze patronen op te lossen.
• Psychologisch – gedachten, overtuigingen en cognitieve structuren vormen de manier waarop mensen hun wereld interpreteren en erop reageren. Logosynthese integreert inzichten uit de filosofie, psychoanalyse, humanistische psychologie, NLP en neurowetenschappen om bewustzijn en verandering te ondersteunen. 
• Spiritueel – in de kern van ieder mens bevindt zich Essentie – levensenergie voorbij tijd en ruimte. Logosynthese bouwt voort op deze spirituele dimensie om de verbinding met betekenis, doel en iemands missie in de Matrix te ondersteunen.

*De Matrix is als een onzichtbaar veld waarin alles met elkaar verbonden is. De Matrix geeft aan hoe alles in het leven – inclusief herstel van narcistisch misbruik – draait om verbinding, energie en bewustzijn. Het is als het ware een ‘doolhof’ van verwachtingen, regels, overtuigingen en patronen die we ons hebben aangeleerd – waarin we ons bevinden.

Voor HSP'ers die narcistisch misbruik hebben ervaren, werkt Logosynthese® bijzonder goed omdat het:

• Ondersteund vanuit een gidsende, niet richtinggevende benadering, waarin alles er mag zijn.
• Energetische blokkades uit de ervaringen met de narcist worden getransformeerd.
• Vastzittende energie wordt losgemaakt en weer beschikbaar voor je, zodat je deze niet langer hoeft weg te duwen of onder controle te houden.
• Ingesleten reactiepatronen worden omgevormd naar bij jou passende, natuurlijke reacties.
• Je oorspronkelijke gevoeligheid wordt hersteld als kracht in plaats van kwetsbaarheid.
  

Niet alle begeleiding is gelijkwaardig

Je hebt iemand nodig die:

• Diepgaand getraind is en die de specifieke dynamiek van narcistisch misbruik bij HSP'ers begrijpt en het liefst hierin ervaringsdeskundig is.
• Ervaring heeft met de ingewikkeldheid van trauma door narcistische manipulatie en het professioneel coachen en begeleiden van anderen hierin.
• Werkt vanuit het besef dat heling -- transformatie en integratie betekent, niet dat jij je aanpast aan verschijnselen en/of reacties.
• Je ondersteunt bij het herverbinden met je Oorspronkelijke Zelf en de regie terugnemen over je leven.

Herken je jezelf hierin?

Als je dit artikel leest en je denkt “dit ben ik,” dan is het eerste wat je moet weten: je bent niet gek, je bent niet zwak, en je bent als HSP'er zeker niet alleen hierin:

1. Wat je hebt meegemaakt is een vorm van psychologisch misbruik die specifiek gericht is op mensen zoals jij -- mensen met een groot hart, diepe empathie en de natuurlijke neiging om voor anderen te zorgen.
2. Het tweede wat je moet weten: je kunt hieruit komen en herstellen van dit trauma. Vele HSP'ers voor jou hebben de weg gevonden van overleven naar weer echt leven, van constante waakzaamheid naar innerlijke rust, van twijfel aan jezelf naar vertrouwen in je eigen kracht.

Leven met de sporen van narcistisch misbruik is geen leven -- het is belast overleven. Je verdient meer. Je verdient een leven waarin je gevoeligheid weer een kracht is, waarin je kunt vertrouwen op je eigen waarneming, waarin je energie vrij kan stromen naar wat echt betekenis heeft.

De weg naar herstel begint met herkennen en erkennen. Herkennen dat dit lijkt op jouw situatie. Erkennen dat wat er is gebeurd niet jouw schuld was, en erkennen dat je professionele coaching en begeleiding mag vragen en verdient.

Als professionele coach en begeleider, transformatiecoach, opgeleid als Master Practitioner in het gebruik van Logosynthese®, begeleid ik HSP'ers na narcistisch misbruik bij het transformeren van trauma naar vrijheid.

Niet door over het verleden te praten tot het geaccepteerd is, maar door de vastzittende (bevroren) energie te transformeren. Op deze manier kunnen de nare ervaringen uit het verleden alsnog verwerkt worden, en wel op een manier dat deze niet langer je leven in het heden beheersen.

Het pad voorwaarts

Het pad van herstel begint met herkennen en erkennen: herkennen dat deze situatie op jou van toepassing is, en erkennen dat wat er is gebeurd niet jouw schuld is, dat het niet vanzelf verdwijnt en dat je professionele begeleiding mag vragen en verdient.

Professionele ondersteuning vragen bij je herstel is geen zwakte -- het getuigt van de kracht die er nog in je over is om de regie van je leven weer terug te nemen.

Neem vrijblijvend contact op om je situatie te bespreken, zodat we samen kunnen bekijken hoe Tijdloos Coachen met Logosynthese® ook jou kan ondersteunen op weg naar een leven met een goede kwaliteit van leven. Een leven, waarin je hooggevoeligheid weer een geschenk is -- voor jezelf en voor de wereld om je heen.

Logosynthese® is een geregistreerd handelsmerk vandr. Willem Lammers, MSc, DPsych, TSTA. Het gebruik van het model en de methoden is voorbehouden aan gecertificeerde professionals via de Logosynthese International Association. ©️ 2005 – 2025 dr. Willem Lammers. Alle rechten voorbehouden.

Disclaimer: Deze tekst is uitsluitend bedoeld voor informatieve doeleinden en vormt geen vervanging voor professioneel medisch, psychologisch of therapeutisch advies, diagnose of behandeling. Raadpleeg altijd een gekwalificeerde zorgverlener bij medische vragen of bij ernstige psychische klachten. De informatie in deze tekst is gebaseerd op algemene kennis en ervaringen en kan niet worden toegepast op individuele situaties zonder professionele beoordeling.